De zelfrijdende auto staat al jaren op de radar van verschillende fabrikanten. Vooral Elon Musk riep al snel dat zijn Tesla’s zelf konden rijden – en dat autonoom rijden lukt ook echt tot op zekere hoogte. Maar wordt dit in de nabije toekomst in Nederland mogelijk? En hoe werkt een zelfrijdende auto? Vind hier antwoord op alle technische, juridische en andere vragen over autonoom rijden.
Betekenis ‘autonoom rijden’
Wat is autonoom rijden? De eenvoudige betekenis is: ‘zelfstandig rijden’. Maar het onderwerp gaat verder dan dat. Zo delen we autonoom rijden in levels (niveaus) op. Elk level maakt dat de auto meer en meer zelfstandig rijdt. Op het hoogste niveau zou er geen mens meer aan te pas hoeven te komen. Maar ook op niveau 3 of 4, en zelfs op level 2, hoef je als bestuurder al een stuk minder te doen. Je kunt een zelfrijdende auto dus op meerdere manieren zien.
Autonoom rijden: levels
Autonoom rijden wordt in zes levels (niveaus) ingedeeld, beginnend bij level 0. Op dit laagste niveau is er in feite geen enkele sprake van een zelfrijdende auto. De auto laat alles aan de bestuurder over. Pas vanaf level 3 kan de bestuurder zijn ogen (even) van de weg houden. We bespreken hieronder elk niveau van autonoom rijden in detail.
Autonoom rijden, level 0
Op level 0 van autonoom rijden vinden we alle auto’s zoals we die al jaren kennen. De auto geeft wellicht aan dat zich iets in de dode hoek bevindt of houdt de gereden snelheid aan door middel van cruise control, maar kan niet ingrijpen. Alle belangrijke taken om te zorgen dat er niets misgaat, zijn in handen van de bestuurder.
Autonoom rijden, level 1
Op level 1 kan er nog nauwelijks van een zelfrijdende auto gesproken worden. De auto kan zelf in bepaalde situaties rijden, remmen en bijsturen. Adaptieve cruise control (die afstand houdt tot de voorganger), een inparkeerassistent en/of een rijbaanassistent (ook wel Lane Keeping Assist) die zorgt dat de auto niet ongewild van rijbaan wisselt op de snelweg, horen bij level 1 van autonoom rijden. De meeste auto’s die nu worden uitgebracht, zitten op dit niveau van zelfstandig rijden.
Autonoom rijden, level 2
Het semi-autonoom rijden begint bij level 2. Op veel nieuwe auto’s vind je al systemen die dit bieden. Zowel gasgeven als sturen en remmen kun je in bepaalde situaties aan de auto overlaten – bijvoorbeeld in de file. De auto heeft echter ook systemen aan boord die in de gaten houden of de bestuurder wel oplet. Die is immers nog steeds verantwoordelijk voor de veiligheid. De Nissan Leaf, voorzien van Nissan Pro Pilot, rijdt autonoom op level 2.
Autonoom rijden, level 3
Level 3 zou je kunnen zien als semi-autonoom rijden op hoger niveau. In een auto die op dit niveau zelfrijdend is, kun je in bepaalde verkeerssituaties (bijvoorbeeld op een snelweg) zelfs je ogen helemaal van de weg houden. Wel is het zo, dat verwacht wordt dat je altijd binnen enkele seconden het stuur kunt pakken. Wordt de verkeerssituatie complexer, dan is een alerte bestuurder nog steeds vereist. Reageert de bestuurder niet op tijd, dan brengt de auto zichzelf op een zo veilig mogelijke manier tot stilstand. De Audi A8 van 2022 en later kan bijvoorbeeld op dit niveau zelfstandig rijden.
Autonoom rijden, level 4
In Duitsland zijn zelfrijdende auto’s op niveau 4 inmiddels toegestaan. Op dit level is alleen in complexe situaties of bij extreme weersomstandigheden ingrijpen vereist. De auto mag daarom nog steeds alleen bestuurd worden door iemand die volgens de wet bevoegd is om een auto te besturen. In theorie zou de bestuurder echter volledige ritten met andere dingen bezig kunnen zijn en zelfs een dutje kunnen doen. Mocht ingrijpen nodig zijn, dan heeft de bestuurder bij level 4 autonoom rijden hier veel meer tijd voor dan bij level 3.
Autonoom rijden, level 5
Bij level 5 spreken we pas echt van een volledig zelfrijdende auto. Bij dit niveau autonoom rijden heeft de bestuurder dan ook geen rijbewijs nodig. Ingrijpen zou nooit nodig moeten zijn, maar kan wel. Technisch gezien is dit enorm complex. Toch zeggen veel fabrikanten hier al vergevorderde plannen mee te hebben. De kans dat in de (nabije) toekomst een zelfrijdende auto komt die dit daadwerkelijk kan, lijkt echter vooralsnog klein.
Voor- en nadelen zelfrijdende auto
Moeten we autonoom rijden massaal omarmen of zitten er te veel haken en ogen aan? Er zitten wel degelijk voor- en nadelen aan de zelfrijdende auto. Je ziet ze hieronder.
Voordelen autonoom rijden
De voordelen van deze manier van rijden zijn grotendeels duidelijk. Het meeste ligt sterk voor de hand:
- Verreweg de meeste ongelukken ontstaan door een menselijke fout. Met volledig autonoom rijden worden menselijke fouten uitgesloten.
- Je hoeft minder of zelfs geheel niet op te letten, wat lekker comfortabel reist.
- Je hebt je handen vrij voor andere zaken.
- Het helpt tegen files, doordat zelfrijdende auto’s vloeiender en dichter op elkaar kunnen rijden.
- Een zelfrijdende auto kan strakker inparkeren, wat ruimte bespaart.
Nadelen autonoom rijden
In een perfecte wereld zouden er geen nadelen aan autonoom rijden kleven. In de praktijk zijn er echter wel degelijk wat horden te nemen voor deze vorm van mobiliteit:
- Juridisch zijn er nog wat vraagstukken. Zo is de wetgeving nog niet klaar en brengt verzekeren nog wat problemen met zich mee.
- Omdat zelfrijdende auto’s zich automatisch aan de verkeersregels houden, zal de overheid minder inkomsten uit verkeersboetes krijgen. Dit gat zal moeten worden opgevuld met bijvoorbeeld extra belastingen.
- Rijschoolhouders komen zonder werk te zitten.
- Autoliefhebbers zullen liever zelf willen rijden.
- Het systeem moet gegarandeerd vrij van storingen en beveiligingsproblemen zijn – een fout of hack kan desastreuze gevolgen hebben.
Zelfrijdende auto: wanneer?
Gaan we de volledig zelfrijdende auto in de nabije toekomst zien? Het korte antwoord las je hierboven al: nee. De techniek en regelgeving zijn stukken complexer dan bij bijvoorbeeld een vliegtuig dat op de automatische piloot vliegt. Het is zelfs mogelijk dat een volledig zelfrijdende auto (level 5) er nooit komt. Wel zijn er auto’s te vinden die al op niveau 2 of 3 autonoom rijden. Wil je dus af en toe wat taken uit handen geven? Kijk dan eens bij die auto’s.
Wetgeving rondom zelfrijdende auto
De wetgeving rondom de zelfrijdende auto is in Nederland – net als in veel andere landen – nog niet helemaal rond. Wel staat de wet toe dat er getest mag worden met autonoom rijdende voertuigen. Maar hoe zit het met de verzekering en aansprakelijkheid bij een auto die zelf rijdt? In een auto die door een persoon wordt bestuurd, is het simpel: de bestuurder is aansprakelijk voor ongelukken die hij veroorzaakt en dient hiervoor de juiste verzekering te hebben. Hoe zit dat bij een zelfrijdende auto die in feite door niemand bestuurd wordt?
Aansprakelijkheid
Als een volledig zelfrijdende auto een ongeluk veroorzaakt, ligt de aansprakelijkheid bij de fabrikant. In het geval van een ongeluk zou er namelijk sprake van zijn dat het systeem niet goed werkt. En de fabrikant is aansprakelijk voor de deugdelijke werking van het systeem. Bij lagere niveaus, waarbij een bestuurder vereist is die bevoegd en in staat is om in te grijpen, wordt dit complexer. Dan zal gekeken moeten worden waar de ‘schuld’ ligt; bij de bestuurder of de auto. Als de bestuurder de auto bestuurt of had moeten besturen, ligt de aansprakelijkheid bij de bestuurder.
Verzekering
Zoals je aan de hand van het verhaal hierboven kunt begrijpen, is een verzekering voor een zelfrijdende auto nog niet zo’n simpel verhaal. De auto’s op het huidige niveau van autonoom rijden hebben dan ook dezelfde verzekering als ‘conventionele’ auto’s.
Zelfrijdende elektrische auto: dit zijn je opties
Echt volledig zelfrijdende elektrische auto’s zijn er – zoals je al kon zien – niet, maar er zijn wel (elektrische) auto’s die je veel uit handen kunnen nemen. De Nissan Leaf kwam al voorbij, maar ook Tesla’s staan erom bekend veel taken uit handen van de bestuurder te kunnen nemen. Tot de mogelijkheden behoren functies als:
- cruise control die zich automatisch aanpast aan het omringende verkeer;
- assistentie bij het sturen binnen een duidelijk gemarkeerde rijstrook;
- begeleiding bij het wisselen van rijstrook op de snelweg, hulp bij op- en afritten, voorstellen van rijstrookwisselingen, navigatie op knooppunten;
- automatisch inparkeren van de auto;
- met behulp van een mobiele app automatisch in en uit een krappe ruimte rijden;
- in een (complexe) parkeergelegenheid automatisch door een omgeving navigeren om naar je toe te komen;
- verkeersborden herkennen en (onder toezicht) het rijgedrag hieraan aanpassen; automatisch sturen op straten binnen de bebouwde kom.
Ook andere elektrische auto’s zijn in bepaalde mate zelfrijdend. Deze elektrische auto’s kunnen bijvoorbeeld (optioneel) level 2 of hoger autonoom rijden: